Peel-Heideroute

Onderweg treft u, naast de prachtige natuur rond het Peelgebied, ook een flink aantal bezienswaardigheden aan van historische, culturele of recreatieve waarde. De route voert u door de volgende dorpskernen: 

1. America 

Voor 1800 was de plaats waar nu America ligt een groot veen- en heidegebied, slechts bereikbaar via enkele paden. Omstreeks 1850 was America een dorp van 7 gezinnen. Omstreeks 1900 was dit aantal gegroeid tot 85 gezinnen en ruim 500 inwoners. Inmiddels telt het dorp ruim 750 gezinnen en ongeveer 2200 inwoners.

De feitelijke veranderingen van America kwamen pas goed op gang toen men de Peel als ontwikkelingsgebied ging beschouwen. Vooral met de komst van de spoorlijn tussen Venlo en Eindhoven in 1866 ontwikkelde America zich snel. Van 1885 tot 1970 was er zelfs een station! In deze periode werd er namelijk volop turf gestoken in de Peel en deze werd per trein vervoerd. Ook kwamen veel arbeiders per trein naar het gebied. Doordat sommigen dicht bij hun werk wilden wonen, ontstond een nieuw dorp. 

Met ruim 2200 inwoners is America vandaag de dag één van de grotere kerkdorpen van de gemeente Horst aan de Maas en een actieve gemeenschap met ruim 50 verenigingen en stichtingen. Het van oudsher agrarische karakter vindt men nog steeds terug in het dorp. Daarnaast zijn er in America twee grote bungalowparken, die jaarlijks duizenden toeristen trekken.

America is ook beroemd vanwege de band Rowwen Hèze; de meeste bandleden zijn afkomstig uit het dorp. De groep ontleende haar naam aan een ruwe (Rowwen) oude kluizenaar, die vroeger alleen in een plaggenhutje in de Peel woonde, kinderen de stuipen op het lijf joeg met z’n ene oog, kadavers at en regelmatig de Peel in brand stak. Zijn naam was Christiaan Hesen (Hèze). Hij leefde van 1853 tot 1947. Rowwen Hèze was zeer eenzaam en zou paranormale en geneeskrachtige gaven hebben. De band koos de naam vanwege de ‘lekkere klank’ en kwam er pas veel later achter wie Rowwen Hèze in werkelijkheid was geweest.

2. Griendtsveen 

Griendtsveen werd in 1885 gesticht door de broers Jozef en Eduard van der Griendt. Zij waren degenen die in dit stukje Peel het ‘zwarte goud’ vonden, in de vorm van turf  en vooral turfstrooisel. Griendtsveen telt vandaag de dag circa 550 inwoners. Het dorp heeft een zeer schilderachtige ligging en is befaamd om haar dorpspompen, ophaalbruggetjes, kaarsrechte kanalen, oeroude bomen en karakteristieke panden. Sinds 1996 is er dan ook sprake van een ‘beschermd dorpsgezicht’. Elk jaar vindt in Griendtsveen het wereldkampioenschap ‘Bokkenollen’ plaats. Deelnemers moeten dan een parcours over en door de Helenavaartafleggen met in de hand een dienblad vol bokbier. 

Bijzonder is ook de Barbarakerk van Griendtsveen, met haar mooie gebrandschilderde ramen van Charles Eyck. Als u het kerkhof opwandelt, treft u de graftombes van de familie Van der Griendt. Ook Toon Kortooms (1916-1999), de bekende schrijver van boeken over de Peel, is in Griendtsveen geboren en ligt hier begraven. 

3. Evertsoord

Het dorp Evertsoord werd gesticht in de jaren '30, tijdens de grootscheepse ontginningen van de voormalige turfgebieden in de Sevenumse Peel. Evertsoord ontleent haar naam aan de toenmalige burgemeester van Sevenum, de heer Everts. Hij zette zich volop in voor het in cultuur brengen van de woeste Peel. Vandaag de dag telt Evertsoord ongeveer 270 inwoners. Hiermee is Evertsoord de kleinste kern van de gemeente Horst aan de Maas. Dankzij deze kleinschaligheid is Evertsoord een hecht dorp, met als jaarlijks hoogtepunt de Evertsoorddag. 

Als jong ontginningsgebied, gelegen aan de rand van de Mariapeel en vlakbij een groot toeristisch gebied, heeft Evertsoord een agrotoeristisch karakter. Het geïsoleerd gelegen dorp bestaat voornamelijk uit boerderijen. Verder vindt u er een gemeenschapshuis en een voormalig klooster dat is omgebouwd tot vrouwengevangenis, de Penitentiaire Inrichting Ter Peel. Het complex is de grootste vrouwengevangenis van Nederland. 

4. Meterik

Meterik met de Schadijk kent al sinds de prehistorie bewoning. Mede als gevolg van de toenemende welvaart waren gemeente en bewoners in staat om aan het begin van de 20e eeuw in dit gehucht een kerk en een school te stichten. De St. Jan Evangelistkerk, die in 1899 werd gebouwd, vormt nog steeds het middelpunt van Meterik. Meterik stond van oudsher bekend als een dorp waar rijke boeren woonden. Het was dan ook een van de eerste dorpen die streefden naar zelfstandigheid. Dit zeer tegen de zin van de Horster pastoor-deken en de plaatselijke Horster middenstand. Zij zouden dan immers niet meer kunnen profiteren van de winkelende Meterikse bevolking na afloop van een kerkbezoek.

Meterik telt momenteel circa 1500 inwoners en kenmerkt zich door een grote, voornamelijk agrarische, bedrijvigheid. Hierdoor wonen er ook veel Poolse werknemers in het dorp. Sinds 2006 hebben zij ook een eigen parochie in Meterik.

Interessante plekken op de Peel-Heideroute

America

A. Kiosk

Op de plaats van de kiosk stond vroeger Wachtpost 16 van de spoorlijn Venlo-Eindhoven. Het getal 16 boven de kiosk herinnert aan deze wachtpost. 

B. St. Jozefkerk.

De St. Jozefkerk bevat waardevolle plafondschilderingen uit 1891, het stichtingsjaar van de parochie America. De schilderingen van Teng Arts zijn van latere datum. Op het kerkhof wordt van ieder soort grafmonument één exemplaar bewaard voor de volgende generaties (rechts achter op het kerkhof). Hier staan ook twee monumentale treurberken. 

C. Het Peelmuseum

Het Peelmuseum is gevestigd in het voormalig kamp Dienst Uitvoering Werken (DUW). Dit kamp werd gerealiseerd in 1939 om werklozen hier in de Peel aan het werk te krijgen. Zij moesten de grond rijp maken voor de land- en tuinbouw. Het complex huisveste  nog meer gebouwen, maar die zijn in de loop der jaren gesloopt. 

In de tijd van de (DUW) arbeiders waren hier 282 slaapplaatsen. Nu is echter alleen nog de kantine overgebleven. De gebouwen werden later voor meer doeleinden gebruikt. Bijvoorbeeld voor de zogenaamde Bleekneusjes. Dit waren kinderen uit oorlogsgebieden die het Rode Kruis hier onderbracht. De kinderen werden medisch onderzocht en naar pleeggezinnen gebracht om aan te sterken. In de periode van 1945 tot en met 1952 werden soms wel 400 kinderen per dag met bussen vanuit Venlo naar America gebracht. Verder werd Kamp America tijdens de watersnoodramp van 1953 gebruikt als opvang voor veel mensen uit het watersnoodgebied en ook tijdens de Hongaarse opstand van 1956 zaten hier hele gezinnen. Later werden de Spaanse gastarbeiders die bij Philips in Eindhoven werkten hier ondergebracht. Als laatste heeft Jong Nederland hier gezeten, tot 1999. Sindsdien is het Peelmuseum hier gevestigd. 

D. Het Verzetsmonument

In een fraaie laan van Bolacaciabomen staat het verzetsmonument: destijds hier geplaatst omdat hier op 5 september 1944 twee jonge mannen op gruwelijke wijze zijn omgebracht nadat zij door de bezetter werden betrapt tijdens een sabotagedaad. Hun opofferingsgezindheid wordt hier jaarlijks herdacht, op 4 mei tijdens de plaatselijke dodenherdenking.

Griendtsveen

E. Griendtsveen centrum

Op de hoek Deurneseweg – Pastoor Hendriksstraat vindt u een locomotief met lorries en een turfpers. Deze werden de vorige eeuw gebruikt in de Peel. Ook ziet u hier een borstbeeld van een van de stichters en de naamgever van het dorp: Eduard van de Griendt. Omstreeks 1900 stond hier bovendien het grootste goederenstation van Nederland, omdat er bijzonder veel turf en turfstrooisel werd geladen. 

Verder ziet u hier het Defensiekanaal (onderdeel van de Peelraamstelling) met zijn vele bunkers onder de spoorlijn doorgaan. Dit kanaal werd in 1939 in de Peel gegraven en diende als afwateringskanaal en antitankgracht. Tegenwoordig zijn de maar liefst veertig kazematten ingericht voor bewoning door vleermuizen. Aan de andere kant van de spoorwegovergang is overigens het ‘drielandenpunt’. Hier komen  de gemeenten Horst aan de Maas, Venray en Deurne samen.

Griendtsveen/Evertsoord

F. De Mariapeel

Samen met haar Noord-Brabantse tweelingzuster de Deurnese Peel, vormt de Mariapeel (gelegen rond Griendtsveen en Evertsoord ) een grote natuurenclave te midden van agrarisch gebied.  Het is een restant van de legendarische en ondoordringbare Peel van weleer. Ooit lag hier 30.000 hectare woeste grond op de grens tussen Noord-Brabant en Limburg. Eeuwenlang is er klot (turf) gestoken in het hoogveen van de Peel. Zowel individueel als planmatig. Dat is duidelijk te zien aan de patronen van kanalen, wijken, sloten, peelbanen en boerenkuilen. 

Vrijwel gelijk met het steken van de laatste klot werd in 1976 de Deurnese Peel en later ook de Mariapeel aangewezen als beschermd natuurmonument. Na een tijdelijke verdroging zijn er maatregelen genomen om verdroging tegen te gaan. Hierdoor wil men  weer een natuurlijke ontwikkeling van het hoogveen tot stand brengen. In het gebied treffen we een rijke flora en fauna aan. 

Meterik

G. Als je wat te malen hebt...

Een markant gebouw in Meterik is de molen ‘Eendracht Maakt Macht’, gelegen aan de Schadijkerweg. De molen is in 1899 gebouwd met onderdelen van een poldermolen uit Zuid-Holland en werd gebruikt voor het malen van veevoer. Met de opbrengst ervan werd de kerk en de geestelijke betaald. Aan het einde van de  twintigste eeuw wilde men in Meterik immers een eigen parochiekerk. Na vele besprekingen met de gemeenteraad, de deken van Horst en de bisschop kreeg men hier uiteindelijk toestemming voor. Voorwaarde was wel dat Meterik zelf voor de kosten moest opkomen. Dankzij de opbrengst van de molen en  eendrachtige samenwerking van alle dorpsbewoners kon de kerk worden gebouwd. Vandaar de naam van de molen. Het malen bracht uiteindelijk zoveel geld op dat meerdere verenigingen in Meterik ervan konden profiteren. Hierdoor hebben de inwoners en de molen een zeer speciale band. 

H. De Schadijkse Bossen

Het gebied Schadijk, ruim 525 ha groot, dankt zijn naam aan de behoefte om onszelf met dijken te beschermen, in dit geval tegen schade door zandverstuivingen. Deze zandverstuivingen ontstonden  door het afplaggen van de uitgestrekte heidevelden en door overbegrazing. Aan het eind van de 19e eeuw ging men de zandverstuivingen te lijf door grote delen te bebossen met de grove den. 

Ook werden heidevelden omgevormd tot landbouwgronden. Staatsbosbeheer heeft herstelwerkzaamheden uitgevoerd om een deel van het gebied in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen. Daarom is op de stuifduinen ruim 50 ha bos gekapt. De Tweede Wereldoorlog is niet ongemerkt aan de Schadijkse Bossen voorbijgegaan. Veel onderduikers vonden in de bossen aanvankelijk een veilig onderkomen.