Psychiatrie en Venray gaan al meer dan honderd jaar samen. De Krankzinnigenwet van 1884 is aanleiding om in Limburg een goede opvang voor psychiatrische patiënten te realiseren.
In 1905 wordt begonnen met de bouw van het ‘krankzinnigengesticht’ Sint Servatius voor mannen. De opdrachtgever is de Generaal-overste Vader Amadeus Stockmans van de Congregatie der Broeders van Liefde uit Gent. Door toedoen van de heer Trynes, zakenman uit Venray, wordt in 1907 aan de andere kant van Venray ook gestart met de bouw van het Sint Anna ‘krankzinnigengesticht’ voor vrouwen. Gesticht door de Zusters van Liefde van Jezus en Maria uit Gent.
Architect Jozef César Haché gebruikte aangepaste kopieën van bouwtekeningen voor Huize Caritas in Melle(B). Het terrein binnen de omheining van het gesticht was 45 hectare groot. Rechts aan de oprijlaan, de St. Annalaan lagen 4 villa’s bedoeld voor de geneesheer en doctoren.
Op 1 december 1908 wordt de eerste patiënt op Sint Anna opgenomen. Een jaar later zijn dat er al 206. De officiële opening van Sint Anna vond plaats op 19 juni 1911. Het aantal patiënten bedroeg toen 320.
Alle gebouwen uit de begintijd zijn opgetrokken uit rode baksteen. De speklagen en baksteen decoraties zijn uitgevoerd in gele baksteen. Er is natuursteen gebruikt in de ornamenten, kozijnen en gevelversieringen.
Het administratiegebouw, in de volksmond klooster genoemd, ligt links van de entree van St. Anna en is gebouwd in 1907.
De kapel en het mortuarium zijn opgetrokken in neogotische stijl. Er is veel siermetselwerk en natuursteen toegepast. De kapel bestaat uit zes traveeën en heeft sinds een verbouwing uit 1928 een kruisvormig grondplan. De kapel is afgedekt met spitse zadeldaken en wordt bekroond door een slank, spits torentje. Dat soort torentjes bekroont in België nog menige kapel van inrichtingen waar de zuster van Liefde werkzaam zijn. Het mortuarium heeft een klein kruisvormig grondplan. In de spitsboogvensters is veel natuursteen verwerkt. De keuze voor de neogotische stijl komt ook zeker voort uit het historisme.
De architectuur van het hoofdgebouw, de villa’s en paviljoens vormt één geheel en komt voort uit het eclectisme. De verschillende architectuurvormen zoals die zijn toegepast in de vele gebouwen op het terrein, harmoniëren schijnbaar moeiteloos met elkaar en vormen een fraai geheel.
De architectuur op St. Anna mag worden gekarakteriseerd als vriendelijk, innemend, soms zelfs verfijnd en zeer monumentaal.
Tot aan de tweede wereldoorlog was St. Anna een zeer gesloten gesticht met beperkte contacten met de inwoners van Venray (alleen Annakermis en processies). De tweede wereldoorlog verliep in de eerste jaren redelijk rustig. In juli 1944 werd er zelfs uitgebreid gefeest i.v.m. het 25-jarig dienstjubileum van dr. Schim van der Loef, de geneesheer-directeur.
In oktober 1944 had Venray zwaar te lijden onder de hevige artilleriebeschietingen van de geallieerden. Ze waren bedoeld om de laatste weerstand van de Duitse bezetters te breken. Ook St. Anna werd daarbij niet gespaard. Maandag 16 oktober worden er in een paar uur tijd 15.000 granaten op Venray afgevuurd. St. Anna ligt midden in het beschoten gebied.
“Het is alsof het einde van de wereld is aangebroken” schrijft een zuster in haar dagboek. De kelders van de paviljoens zitten vol met patiënten die in doodsangst verkeren. Diverse paviljoens worden volledig verwoest en er vallen vele doden en gewonden.
Tussen de bombardementen door vindt de evacuatie plaats naar zusterinstellingen in België en andere tijdelijke opvangplekken zoals o.a. de Karel I sigarenfabrieken in Woensel bij Eindhoven.
Het duurt jaren voordat St. Anna weer herbouwd is en alle patiënten weer een veilige plek krijgen.
In 1952 wordt in een laboratorium in Parijs het Chloorpromazine ontdekt. Het eerste psychofarmacon dat onder de fabrieksnaam Largactil op de markt komt. Het betreft een groep van medicijnen die aangrijpen op het centrale zenuwstelsel en werkzaam zijn tegen psychische aandoeningen. Dit heeft een enorme invloed op de behandeling van de patiënten.
Voor het eerst is het mogelijk psychoses met waandenkbeelden, hallucinaties en verwardheid effectief te behandelen. Voor veel patiënten is het een wondermiddel.
Oude behandelingen verdwijnen en ook de instelling wordt opener. Steeds vaker wordt de psychiatrisch zieke extramuraal (buiten het gesticht) behandeld.
Hoewel de beide Belgische congregaties dezelfde stichter hebben, Kanunnik Petrus Josef Triest uit Gent, werken de beide gestichten St. Servatius en St. Anna nauwelijks samen. Er is een sterke scheiding tussen mannen en vrouwen en beide inrichtingen werken als zelfstandige organisatie los van elkaar.
Op St. Anna werken tot eind jaren vijftig, begin jaren zestig uitsluitend vrouwen, met uitzondering van enkele medewerkers bij de technische dienst en de boerderij. En natuurlijk de eerste geneesheer Dr. Goossens.
St. Anna was in meer dan een opzicht self-supporting. Het had een eigen boerderij en voorzag in eigen voedselvoorziening door veehouderij, land- en tuinbouw. Producten werden verwerkt in de eigen slachterij en bakkerij. Er was een wasserij en de diverse paviljoens en gebouwen hadden een eigen watervoorziening en verwarming. Er was al elektriciteit toen Venray zelf zich nog moest behelpen met kaarsen en petroleumlampen.
De bewoners gingen op het terrein naar de kerk en er was een eigen begraafplaats. Het hele maatschappelijke en sociale leven met al zijn rangen en standen en regels, speelde zich af binnen de omheining van het terrein.
St. Anna gaat in 1960 psychiatrisch ziekenhuis heten, de aanduiding gesticht verdwijnt.
Vanaf 1975 is het beleid met betrekking tot St. Anna gericht op afbouw en ontmanteling, er ontstaat een overgangsfase.
Eind 1976 vindt de fusie plaats met St. Servatius, het Psychiatrisch Centrum Venray (PCV) ontstaat. en afgesproken wordt dat op termijn St. Anna zal worden afgebouwd en dat op het terrein van St. Servatius het nieuwe psychiatrische ziekenhuis zal verrijzen.
Vanaf de jaren ’80 vindt deze grote verhuizing plaats en geleidelijk aan wonen er steeds minder patiënten op St. Anna.
De paviljoens komen leeg te staan, helaas treed hiermee in de loop der jaren ook het verval op. De locatie blijft echter bijzonder attractief voor diverse culturele evenementen. En door zijn parkachtige omgeving bijzonder geliefd voor een wandeling. De inwoners van Venray hebben St. Anna in hun hart gesloten en dat blijft zo.
In het kader van herontwikkeling krijgt St. Anna de naam St. Annapark. Een nieuw tijdperk breekt aan.
Stichting Vincent van Gogh heeft een particuliere ontwikkelaar gevonden die het St. Annapark graag een nieuw leven, een nieuwe toekomst wil geven. De Renschdael Groep uit Horst is vanaf 2018 eigenaar van deze oude, oorspronkelijke en mooie locatie.
