Kasteellaan 1
5961 BW Horst
Meer info: Graaf ter Horst
Volgens de gevelankers is deze voormalige tiendschuur van kasteel Huys ter Horst gebouwd in 1744. In de tiendschuur werd de oogst opgeslagen. De Tiende was een Middeleeuws recht en werd door adellijke grondbezitters geheven op het land en het vee, meestal een tiende. Deze belasting speelde een belangrijke rol in de inkomsten van landheren. De grote omvang van de schuur maakt duidelijk dat het kasteel HuysTer Horst in het bezit was van vele landerijen. De Franse Revolutie van 1789 maakte een einde aan dit recht. In 1920 werd de tiendschuur omgebouwd tot een boerderij, waarbij materiaal is gebruikt van de oude boerderij Hof ter Binnen, die op de voorburcht van kasteel Huys ter Horst was gelegen en door blikseminslag geheel was afgebrand.
Momenteel is in de tiendschuur een restaurant gevestigd, genaamd Graaf ter Horst.
Gelegen aan de rand van Horst ligt, meteen ten oosten van de A73, de volgens de gevelankers in 1744 gebouwde voormalige tiendschuur van Kasteel Huys ter Horst. Het complex, Kasteellaan 1, is een rijksmonument.
In de periode waarop het kasteel langzaamaan in verval raakte, werd de tiendschuur gebouwd. Hoewel de heren tijdens de bouw dus niet meer op het kasteel woonachtig waren, was het goed voor hen dus duidelijk van groot economisch belang. Kasteellaan 1 werd gebouwd op de hof tussen de buiten- en binnengracht. Het in 1744 gebouwde volume deed dienst als tiendschuur van het kasteel. Het tiendrecht was een zakelijk recht waarbij een evenredig deel, meestal een tiende, werd geheven op de opbrengsten die werden voortgebracht op de gronden waarover men de rechten bezat. De tiendrecht kon zowel betrekking hebben op gewassen als op bijvoorbeeld vee. Om de opbrengsten uit deze tiendrechten op te slaan, werden vaak aparte schuren opgericht. Tienden speelden een belangrijke rol in de inkomsten van landheren. Uit de omvang van de schuur kan worden herleid dat het Huys ter Horst een omvangrijk aantal landerijen omvatte.
De typologie van de tiendschuur is vrij eenduidig. Het betreft een groot volume, geplaatst onder een hoog opgetrokken dak. De schuren hebben meestal een besloten karakter, waarbij de grote bandeuren de voornaamste gevelopeningen zijn. Bij voorbeelden waar sprake is van bandeuren in de langsgevel, zien we dat er vaak niet één maar twee sets deuren is. De schuur had dus twee dwarsdelen, waar de boeren met hun wagens de schuur in konden rijden. De oogst werd dan op de aan weerszijde gelegen tas opgeslagen. Vanwege de functie als oogstopslag, waren er behalve de bandeuren vaak geen andere gevelopeningen. Aan het ontbreken van de baksteenklezoren bij de overige gevelopeningen, kunnen we herleiden dat de overige ramen en deuren in de oorspronkelijke tiendschuur latere toevoegingen zijn geweest.
Bouw voorhuis
Op 19 juni 1920 werd de Hof ter Binnen, de boerderij waarvan de poortdoorgang tot op heden als relict is behouden, getroffen door een blikseminslag en brandde vrijwel volledig af. Er werd besloten om de boerderij niet opnieuw op te trekken maar om de tiendschuur uit te breiden en verbouwen tot boerderij. Bij deze werkzaamheden werd tegen de westelijke kopgevel van de schuur een woning opgetrokken en tegen de noordelijke langgevel een stal. Kijkende naar het bouwmateriaal dat bij de werkzaamheden is gehanteerd, is het met grote mate van zekerheid vast te stellen dat gebruik is gemaakt van stenen en hout dat afkomstig was van de ruïne van de Hof ter Binnen.
De detaillering die kenmerkend is voor het gevelwerk van de tiendschuur, ontbreekt volledig bij het woonhuis en de stal. Dit is overigens ook voor een deel het gevolg van het hergebruiken van oude bakstenen. Niettemin zien we aan de wijze waarop het muurwerk is opgetrokken dat het aan vakmanschap ontbrak. Op meerdere plaatsen ontbreekt enige vorm van verband en loopt een voeg door over drie of meer rijen bakstenen. Vanuit typologisch oogpunt werd met de bouw van de woning een kenmerkende, zij het groter dan normale, langgevelboerderij met dwarsdelen gebouwd. De opzet van de woning is kenmerkend voor de periode en de regio, waarbij de entree van de woning in de langgevel zat en aan weerszijde een venster was geplaatst. Ook het aanbrengen van een grote kelder met opkamer is typerend voor de regio en periode.
De tiendschuur wordt in 1980 herbestemd tot horeca. In de schuur wordt een ‘doos’ geplaatst, er worden verdiepingslagen aangebracht en de wanden worden gestuct. Tegen de achtergevel wordt een aanbouw gerealiseerd. De stal uit 1920 huisvest de spoelkeuken en opslag van de horeca. Hierbij worden enkele structurele ingrepen aan zowel schuurgevel als stalgevel uitgevoerd. In de zuidelijke gevel worden een grote entree en een kleinere doorgang aangebracht (ter plekke van voormalige doorgangen). Ondanks deze aanpassingen blijft de karakteristiek van de tiendschuur duidelijk herkenbaar.
(bron: Res nova Monumenten in Echt)
Klik hier voor een rondleiding door Laquais Frans in de Tiendschuur van Kasteel Huys ter Horst.
