Een oorkonde uit 1219 vermeldt ene Godefridus van Eyll als eigenaar van De Berckt, alhoewel het niet duidelijk is of er sprake is van een kasteel of een landgoed. Een poging om in de 18de eeuw het kasteel als riddermatig goed erkend te krijgen mislukte. In 1838 werd het kasteel door de nieuwe eigenaar baron Jan van Scherpenzeel-Heusch ingrijpend verbouwd in Italiaanse stijl.
Bijna de gehele 20ste eeuw heeft het kasteel aan vier opeenvolgende kloosterordes een onderdak geboden. Dit ging gepaard met grote verbouwingen, waaronder een half in het hoofdgebouw ingebouwde kapel. Sinds 1995 is het kasteel een evenementen- en congrescentrum met groepsaccommodaties. Achter het kasteel is onlangs een extra groepsaccommodatie tot stand gekomen, voor een groot deel gebouwd met stenen afkomstig van de vestingwerken van Venlo.
Een oorkonde uit 1219 vermeldt ene Godefridus van Eyll als eigenaar van De Berckt, alhoewel het niet duidelijk is of er sprake is van een kasteel of een landgoed. Een poging om in de 18de eeuw het kasteel als riddermatig goed erkend te krijgen mislukte. In 1838 werd het kasteel door de nieuwe eigenaar baron Jan van Scherpenzeel-Heusch ingrijpend verbouwd in Italiaanse stijl. Deze eigenaardige baron was een groot voorstander van aansluiting van Limburg bij België. Toen dat in 1839 bij de Afscheiding van België niet lukte, zocht hij toenadering tot de Duitse Bond. In 1848 hield hij in de Rijksdag te Frankfurt een gloedvol betoog, maar de aanwezigen konden hem niet verstaan omdat de baron Frans sprak.
Bijna de gehele 20ste eeuw heeft het kasteel aan vier opeenvolgende kloosterordes een onderdak geboden. Dit ging gepaard met grote verbouwingen, waaronder een half in het hoofdgebouw ingebouwde kapel. Sinds 1995 is het kasteel een evenementen- en congrescentrum met groepsaccommodaties. Achter het kasteel is onlangs een extra groepsaccommodatie tot stand gekomen, voor een groot deel gebouwd met stenen afkomstig van de vestingwerken van Venlo.
De separatistenbaron van Baarlo
We schrijven het jaar 1849. Tumult in de Paulskirche in Frankfurt am Main. 'Heraus von Scherpenzeel! Heraus!' De leden van het Duitse parlement waren duidelijk geïrriteerd over het gedrag van die eigenwijze baron Van Scherpenzeel Heusch van kasteel De Berckt in Baarlo. Een jaar eerder had deze Nationale Vergadering nog op aandringen van de baron een verklaring aangenomen dat Limburg exclusief Duits gebied was en daarom van Nederland afgescheiden diende te worden. En vervolgens gebeurde er met deze resolutie …niets. De baron had na zoveel maanden genoeg van deze slappe houding van het congres en bij monde van zijn secretaris, de baron sprak geen woord Duits, werden de geachte afgevaardigden de mantel uitgeveegd en liet hij weten dat hij zijn ontslag indiende.
Als het aan Jan Lodewijk Baron van Scherpenzeel Heusch (1799-1872) had gelegen, dan waren wij Duitse onderdanen geweest. Maar het liefst had hij Limburg als onderdeel van België gezien. Dat was in 1839 bij de scheiding van België en Nederland niet gelukt. In 1830 koos de gehele provincie Limburg tijdens de Belgische opstand met ganser harte voor de nieuwe staat België. Echter in het Verdrag van Londen schaarden de Europese grootmachten het oosten van Limburg weer terug onder het gezag van Nederland. Furieus was onze aristocraat en grootgrondbezitter over deze Salomonische kloving geweest. Om na negen jaar Belgisch bestuur weer geconfronteerd te worden met dat vermaledijde Hollandse belastingjuk. Hij had dus vooral economische bezwaren, want in zijn ogen kon het landgewest Limburg nauwelijks profiteren van de handelsvoordelen van de zeenatie Nederland. De Belgenliefde zat zo diep bij de baron, dat hij zelfs twee kinderen naar de nieuwe Belgische koning Leopold had vernoemd. De Europese beslissers creëerden in al hun wijsheid van oostelijk Limburg een staatkundig curiosum. Het gebied werd namelijk niet alleen een Nederlandse provincie, maar werd tevens als hertogdom toegevoegd aan de Duitse Bond: een los samenraapsel van tientallen Duitse staten en staatjes. Terwijl de inkt van het verdelingsverdrag in Londen nog aan het opdrogen was, verhuisde de baron naar kasteel De Berckt te Baarlo.
In zijn nieuwe kasteel ontpopte Scherpenzeel zich als een vurige Limburgse separatist. In Baarlo werd zelfs een extra regiment huzaren ingekwartierd om hem en zijn vrienden, woelgeesten lezen we in de verslagen, in de gaten te houden. In de eerste jaren zijn de denkbeelden van de baron gericht op een autonome positie voor Limburg, maar deze evalueren langzaam naar het laten opgaan van het hertogdom in de Duitse Bond. In 1848 kreeg hij zijn kans om Limburg uit het Nederlandse staatsverband te wrikken en helemaal over te hevelen naar Duitsland. In dat roerige jaar ontstak in de Duitse Bond een revolutionair vuur om tot meer Duitse eenheid te komen. Ieder bondslid werd gevraagd vertegenwoordigers naar een grondwetgevende vergadering te sturen. Scherpenzeel liet zich afvaardigen naar dit parlement, dat bijeenkwam in Frankfurt. Maar Limburg bleef uiteindelijk bij Nederland. Het hoofddoel van het congres, een Duitse eenheid, werd trouwens ook niet gerealiseerd. Toen de Nationale Vergadering de keizerskroon aanbood aan de koning van Pruisen bedankte deze beleefd voor de eer met de woorden: 'Keizers worden niet door het volk maar door God gekozen.' De Duitse Bond leidde daarna nog een kwakkelend bestaan en hief zichzelf in 1866 op. Limburg werd in 1867 definitief van zijn Duitse bondsverplichtingen verlost en werd pas vanaf dat moment een volwaardige provincie van Nederland.
En de baron? In 1849 trok hij zich helemaal terug uit de politiek. Ook zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer in Den Haag hing hij aan de wilgen. In latere jaren verhuisde hij naar kasteel ‘Het Steenen Huys’ in Vlodrop, een erfenis van zijn vrouw. De baron wijdde zich aan de vernieuwingen in de landbouw en werd nog oud genoeg om in 1871 de Duitse eenheid te beleven. Die vond van bovenaf onder de strakke regie van de Pruisische kanselier Bismarck in 'Blut und Eisen' en zonder de deelname van Limburg plaats. Over dit laatste hoeven we, gelet op het verdere verloop van de Duitse geschiedenis, niet erg rouwig te zijn. Misschien dat een voetbalfanaat wel een traantje wegpinkt, want het zou hebben betekend dat we al vier keer het wereldkampioenschap hadden gewonnen.
Klik hier voor de digitale rondleiding van Laquais Frans door Kasteel de Berckt in Baarlo.
